Tác giả: Phan Thị Thu Hiền (chủ biên)
Nhà xuất bản: Văn hóa - Văn nghệ, 2017, 342 trang
Ký hiệu: Vv2808
Thi tăng - hiểu theo nghĩa rộng là những nhà sư sáng tác thơ ca. Có thể nói, thi tăng đầu tiên chính là Đức Phật Sakya Muni. Trong những câu chuyện, những lời thuyết pháp của mình, Người thương thêm vào hoặc cuối cùng đúc kết những thi kệ. Tuy mục đích chủ yếu không phải là thơ nhưng những thi kệ này vẫn chan chứa giá trị văn chương. Để giúp độc giả tìm hiểu thêm về các vị thi tăng cũng như các tác phẩm mang đậm màu sắc tôn giáo này, chúng tôi xin giới thiệu cuốn sách Thi tăng Đông Á. Cuốn sách mang đến nhiều thông tin về bốn vị thi tăng, danh tăng thuộc hàng tiêu biểu trong văn học bốn nước Trung Quốc, Korea, Việt Nam, Nhật Bản. Dẫu những xứ sở, thời đại khác nhau, những cá tính giọng điệu khác nhau nhưng sáng tác của các vị thi tăng này đều thấm đẫm mỹ cảm thi ca và thiền giác ngộ, thanh lọc tâm hồn người đọc.
Mở đầu cuốn sách, tác giả giới thiệu về Hàn Sơn (Trung Quốc). Ông là một trong những thi tăng tiêu biểu, rất nổi tiếng ở đời Đường. Ông sống thọ đến 103 tuổi, do đó, đã trở thành nhịp cầu nối bắc qua ba thời kỳ lịch sử và thơ ca đời Đường sơ Đường, thịnh Đường và hạ Đường. Đội ngũ thi tăng từ thời mới hình thành cho đến thời đại thịnh đều ít nhiều chịu ảnh hưởng của ông. Thơ của các thi tăng đời Đường được chia thành hai phái lớn là “phái bình dị” và “phái thanh nhã”. Hàn Sơn là đại biểu của phái bình dị và rất được người Trung Quốc yêu mến. Đến nay, dân gian vẫn còn truyền tụng nhiều giai thoại về ông. Tuy sống ở đời Đường nhưng Hàn Sơn làm thơ rất tự do, thoải mái. Thơ ông có đến 2/3 là thơ cổ thể, không cần niêm luật. Có thể kể một số tác phẩm tiêu biểu của ông như: Ngô tâm, Nhất trú Hàn Sơn, Ngã cư sơn, Trùng nham ngã bốc cư, Hàn Sơn đạo, Hàn Sơn cư, Sầu nan khiển….
Trong lịch sử văn học cổ điển Korea, nhiều nhà sư đã lưu lại tên tuổi như Weolmyeong, Gyunnyeo, Paegun… trong đó Chân Giác quốc sư Tuệ Thầm là một trong những thi tăng nổi tiếng nhất Korea. Thơ thiền của Tuệ Thầm được đánh giá cao, xem như một bước ngoặt lớn trong lịch sử văn học Phật giáo Korea. Thơ của ông tập trung vào ba nhóm đề tài chính là nguồn thơ Tam bảo, nguồn thơ vũ trụ và nguồn thơ thế sự, nhân sinh. Những bài thơ thuyết pháp của ông luôn sử dụng phong phú chất liệu hiện thực đời sống để rút ra những bài học tự nhiên, thấm thía. Một số tác phẩm tiêu biểu của ông gồm có: Thu cảm, Đối sảnh, Tiểu trì, Đoàn phiến, Bạch vân đài thượng ức tiên sư, Quá sinh đài hữu tác, Tích xuân, Tiễn biệt Trịnh lang trung, Du sơn, Lãnh thúy đài, Bộc bố…..
Vị thi tăng tiêu biểu của Việt Nam là Huyền Quang, vị thi tăng tài hoa đời nhà Trần. Ông là người trước tác và biên soạn khá nhiều sách được lưu hành trong Giáo hội Trúc lâm như: Chư phẩm kinh (tuyển tập những kinh thiết yếu và thực dụng), Công văn tập (tuyển tập những bài văn sớ điệp thuộc nghi lễ Phật giáo), Thích khoa giáo (sách giáo khoa về Phật học), Phổ Tuệ ngữ lục và một số thư từ ngoại giao tiếp các sứ đoàn. Riêng về thơ, ông có Ngọc tiên thi tập gồm cả nghìn bài thơ nhưng nay đã thất lạc phần lớn. Thơ của ông gắn với cảm quan mỹ học thiền nên sâu lắng, ý tại ngôn ngoại. Có thể nói Huyền Quang xứng đáng là đại biểu xuất sắc của dòng thơ thiền trữ tình trong văn chương cổ điển Việt Nam. Một số tác phẩm tiêu biểu của ông là: Ngọ thụy, Yên Tử sơn am cư, Địa lô tức sự, Nhân sự đề cứu lan tự, Mai hoa, Ai phù lỗ, Phiếm chu, Tặng sĩ tử đồ đệ….
Nhật Bản là quốc gia có truyền thống Phật giáo lâu đời, là quê hương của những bậc tu hành nổi tiếng. Trong đó, hòa thượng Nhất Hưu là một nhân vật giàu cá tính đến độ gây tranh cãi và ảnh hưởng đến văn hóa nước này một cách sâu rộng. Một số chủ đề nổi bật trong thơ của Nhất Hưu gồm: Thơ tôn quân và huyễn tưởng về nguồn gốc đế vương của người, Thơ vịnh mỹ nhân thời xưa và tình cảm với người mẹ bạc mệnh, Thơ đánh dấu những chặng đường khắc khoải đi tìm lẽ đạo, Thơ vịnh tán chư tôn sư và văn nhân tài tử, Thơ phúng thích, đối kháng với giáo hội và xã hội.
Bên cạnh việc giới thiệu về các vị thi tăng và những tác phẩm tiêu biểu, cuốn sách còn đề cập sơ lược về thiền với thơ ca Trung Hoa, Korea, Nhật Bản, Việt Nam. Với những tác phẩm chọn lọc, những phân tích thơ ca tôn giáo sâu sắc, cuốn sách sẽ mang đến nhiều thông tin hữu ích cho bạn đọc.
Xin trân trọng giới thiệu đến độc giả!
Thực hiện: Kiều Dung
Viện nghiên cứu Đông Bắc Á
