Tác giả: Fukuzawa Yukichi
Dịch giả: Phạm Thu Giang
Nhà xuất bản Thế giới, 2018, 526 trang
Kí hiệu: Vv 2865
Fukuzawa Yukichi có lẽ bắt đầu được độc giả Việt Nam biết đến với tên gọi đọc theo âm Hán Việt là “Phúc Trạch Dụ Cát”, qua những công trình nghiên cứu về ảnh hưởng đối với tư tưởng của Phan Bội Châu, Phong trào Duy tân và lịch sử cận đại Việt Nam cùng bản dịch cuốn Khuyến học của giáo sư sử học Chương Thâu. Sự thành công của cuộc Minh Trị Duy tân là tấm gương sáng, là nguồn cổ vũ cho rất nhiều chí sĩ tâm huyết với sự nghiệp giải phóng dân tộc ở các nước phương Đông cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, trong đó có Phan Bội Châu và những sĩ phu của phong trào Duy tân. Có thể nói, những tư tưởng về chính trị, xã hội, kinh tế mà Fukuzawa Yukichi truyền bá là căn nguyên phát triển của Nhật Bản cận hiện đại. Vì vậy, việc tìm hiểu về thân thế, sự nghiệp cũng như tư tưởng Fukuzawa Yukichi là điều cần thiết, không chỉ giúp chúng ta nhìn nhận lại những vấp váp của lịch sử cận đại Việt Nam, mà còn hữu ích cho cả sự phát triển hiện nay. Đây cũng chính là điều khiến dịch giả quan tâm đến các trước tác của Fukuzawa Yukichi nói chung và cuốn “Phúc Ông tự truyện” nói riêng.
Cuốn tự truyện kể về những bước thăng trầm trong cuộc đời Fukuzawa Yukichi từ khi sinh ra cho đến những năm tháng tuổi già. Từng chi tiết nhỏ, từng vấp váp trong đời sống thường nhật hiện lên vóc dáng một người kiên nghị, quyết đoán, luôn độc lập trong suy nghĩ, sắc sảo trong phê phán, nhưng về mặt tâm tư, tình cảm lại không kém phần trầm lắng và sâu sắc. Có thể nói, chưa đọc Phúc Ông tự truyện thì chưa thể hiểu nhân cách cũng như tư tưởng Fukuzawa Yukichi. Cuốn tự truyện không chỉ là lời tự thuật chân thực về những thăng trầm trong cuộc đời của Fukuzawa Yukichi, mà còn tái hiện được cả bối cảnh phức tạp của xã hội Nhật Bản trong thời kỳ chuyển biến dữ dội vào nửa sau thế kỷ XIX. Tất cả những biến động lớn lao đó của lịch sử Nhật Bản được phản ánh qua những trải nghiệm thực tế, sự phân tích sắc sảo với tư cách người đương thời cùng giọng kể chân thành và ngôn ngữ giàu nhạc điệu của Fukuzawa Yukichi.
Cuốn tự truyện có 13 chương, mỗi chương lại bao gồm những câu chuyện nhỏ khác nhau. Mở đầu là câu chuyện về thời thơ ấu của Fukuzawa Yukichi, tiếp đó là thời gian du học ở Nagasaki, nếp sống của trường Ogata, rời Osaka lên Edo, lần đầu đi Mỹ, chu du Châu Âu, thuyết Nhương di, đi Mỹ lần hai, Vương chính Duy tân, rồi đến câu chuyện về nỗi lo sợ bị ám sát, tạp ký, về tình hình kinh tế của gia đình và bản thân, phẩm hạnh và gia phong, và cuối cùng là câu chuyện về những năm tháng về già của Fukuzawa Yukichi.
Có thể thấy rằng, những tư tưởng trác việt của nhà cách tân vĩ đại Fukuzawa Yukichi đã đến với Việt Nam. Do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan chi phối, nước ta chưa có được một cuộc duy tân như thời Minh Trị ở Nhật Bản nhưng tư tưởng và nhân cách cao đẹp của Fukuzawa Yukichi vẫn trường tồn, vẫn được hậu thế học tập và phát huy nhờ những điểm sáng giá ở nhân vật lịch sử, nhà văn hóa khả kính này. Cuốn sách sẽ là tài liệu tham khảo vô cùng hữu ích cho bạn đọc khi tìm hiểu về Fukuzawa Yukichi.
Thực hiện: HH, Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á
