TÁC ĐỘNG CỦA KHỦNG HOẢNG TÀI CHÍNH 1997 ĐỐI VỚI THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG HÀN QUỐC VÀ CÁC BIỆN PHÁP CẢI CÁCH CỦA CHÍNH PHỦ

Trong thập niên đầu xây dựng và phát triển kinh tế (1960), Hàn Quốc đã phải vượt qua một loạt những khó khăn như thiếu hụt nguồn tài nguyên thiên nhiên, thị trường vốn và công nghệ còn ở mức thấp, thị trường nội địa nhỏ bé, nhưng đây cũng chính là động lực giúp Hàn Quốc thoát khỏi vòng nghèo đói và vươn lên thành một “Kỳ tích sông Hàn”. Mặc dù vậy, tăng trưởng kinh tế thần kỳ cũng kéo theo một loạt những vấn đề như nới rộng khoảng cách thu nhập, tai nạn công nghiệp gia tăng, phát sinh các bệnh nghề nghiệp, ... do vậy cần phải có một sự cải thiện về điều kiện làm việc cho người lao động. Kể từ năm 1987, khi Hàn Quốc đã chuyển sang chế độ dân chủ về mặt chính trị thì chính phủ cũng nhận thức được rằng quan hệ lao động - quản lý và dân chủ công nghiệp cũng là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng và hoàn thiện nhà nước. Khi Hàn Quốc lâm vào cuộc khủng hoảng ngoại hối năm 1997, người dân nước này đã phải gánh chịu rất nhiều mất mát và họ nhận thấy rằng, điều cấp bách nhất lúc này là phải thực hiện cải cách mạnh mẽ ở cả hai khu vực kinh tế và xã hội. Để đối phó với cuộc khủng hoảng tài chính này, Chính phủ Kim Tê Chung đã tiến hành chương trình cải cách cơ cấu một cách toàn diện bao gồm các khu vực tài chính, công ty, công cộng và lao động. Tác động trực tiếp của chương trình cải cách này đó là sự suy giảm đột ngột của các hoạt động sản xuất công nghiệp và thất nghiệp tăng vọt. Để đối phó với tình hình này, Uỷ ban Ba bên, bao gồm đại diện của chính phủ, người lao động và giới chủ, đã được thiết lập vào đầu năm 1998. Với vai trò chủ đạo của uỷ ban này, các tổ chức kinh tế lớn của Hàn Quốc cũng bắt đầu thực hiện những bước cải cách sâu rộng quan hệ lao động và thị trường lao động. Chính phủ chủ yếu tập trung vào mục tiêu tạo thêm việc làm mới và giảm thiểu con số thất nghiệp cùng với những chương trình cải cách lao động đã mang lại những kết quả khả quan như: tạo ra một thị trường lao động mềm dẻo hơn, thúc đẩy quan hệ hợp tác quản lý - lao động phát triển hơn, giới thiệu nhiều loại hình tuyển dụng khác nhau, mở rộng cơ chế lương thường niên, cơ chế chi trả lương theo kết quả công việc, ... Những cải cách ở khu vực lao động cùng với những cải cách cơ cấu ở khu vực tài chính, khu vực công và khu vực công ty (chaebols) đã giúp nền kinh tế Hàn Quốc phục hồi một cách nhanh chóng. Kết quả là, Hàn Quốc đã trả được hết số nợ cho IMF vào tháng 8/2001, nhanh hơn bất cứ một quốc gia Châu Á nào khác cùng hứng chịu cuộc khủng hoảng tài chính Châu Á 1997. Tính đến tháng 4/2007, dự trữ ngoại hối của Hàn Quốc đã đạt 246,78 tỷ USD, đứng thứ 5 trên thế giới sau Trung Quốc, Nhật Bản, Nga và Đài Loan.

1) Vài nét về cơ cấu thể chế, chính sách và đặc điểm của thị trường lao động Hàn Quốc giai đoạn trước khủng hoảng (1960 - 1997)

1.1.  Cơ cấu thể chế thị trường lao động ở Hàn Quốc

Cho tới năm 1987, Liên đoàn Công đoàn Hàn Quốc (FKTU) vẫn là cơ quan công đoàn quốc gia duy nhất ở Hàn Quốc và tất cả các tổ chức công đoàn ở Hàn Quốc đều trực thuộc FKTU. Từ năm 1988, các tổ chức công đoàn dân chủ trong ngành công nghiệp chế tạo đã thành lập 10 hội đồng cấp khu vực, cùng với việc thành lập 7 liên đoàn độc lập của các tổ chức công đoàn công nhân cổ trắng ở khu vực dịch vụ. Đến cuối thập niên 1990, hai nhóm tổ chức công đoàn dân chủ đã hình thành nên các tổ chức qui mô toàn quốc. Các hội đồng khu vực được hình thành từ các tổ chức công đoàn dân chủ trong khu vực công nghiệp sát nhập lại thành Hội đồng Quốc gia Công đoàn (NCTU). Trong khi đó, các liên đoàn độc lập bao gồm các tổ chức công đoàn công nhân cổ trắng lại không trực thuộc FKTU, đã sát nhập lại thành Hội đồng Công đoàn Nghề nghiệp (COTU). Hai tổ chức này (NCTU và COTU) và Tổ chức Liên đoàn các tổ chức công đoàn dân chủ tại các công ty lớn (được hình thành vào đầu thập niên 1990) sát nhập lại thành Tổ chức đại diện Công đoàn Quốc hội (CNTUR) vào tháng 6/1993. Tháng 11/1995, CNTUR đã đổi tên thành Liên minh Công đoàn Hàn Quốc (KCTU), một cơ quan công đoàn dân chủ quốc gia thứ hai. KCTU có 862 tổ chức công đoàn trực thuộc với 420.000 công đoàn viên khi mới thành lập. Như vậy, cơ cấu thể chế công đoàn ở Hàn Quốc bao gồm hai tổ chức đại diện song hành đó là FKTU và KCTU. FKTU thiên về các biện pháp đối thoại, đàm phán và có xu hướng đứng về phía chính phủ và giới chủ nhiều hơn. Trái lại, KCTU thiên về các biện pháp đối đầu, đấu tranh đòi quyền lợi và đứng về phía người lao động nhiều hơn. Vì vậy, hai tổ chức công đoàn lớn nhất Hàn Quốc này luôn cạnh tranh với nhau để tăng cường sức mạnh và tầm ảnh hưởng của mình.

Bộ Lao động Hàn Quốc là cơ quan chính phủ quản lý, hoạch định và thực thi các chính sách về lao động. Vụ Chính sách Lao động - Quản lý thuộc Bộ Lao động, đảm trách việc hoạch định chính sách và quản lý các vấn đề liên quan đến lao động. Vụ này bao gồm 4 phòng ban đó là: Phòng Chính sách Lao động, Phòng Công đoàn, Phòng Phối hợp Lao động - Quản lý và Phòng Hợp tác Lao động - Quản lý. Bộ Lao động có 46 cơ quan địa phương trực thuộc, bao gồm 6 sở lao động tại các thành phố chính như Seoul, Busan, Incheon, Daegu, Gwangju,... Các cơ quan trực thuộc này hoạt động theo Luật tiêu chuẩn Lao động của Hàn Quốc để giải quyết các vấn đề về lao động tại địa phương.

1.2. Các đặc điểm và chính sách chủ yếu của thị trường lao động Hàn Quốc

Năm 1960, số lao động tham gia trong cỏc lĩnh vực nụng nghiệp, lõm nghiệp và ngư nghiệp chiếm tới 63% lực lượng lao động của cả nước; ngành dịch vụ chiếm 28,3% tổng số lao động; ngành chế tạo và khai khoáng chiếm 8,7%.  Những thành quả kinh tế mà Hàn Quốc đạt được trong giai đoạn này là nhờ có nguồn lao động rẻ và dồi dào. Giai đoạn đầu phát triển này chính phủ đặt mục tiêu chính sách là “phát triển trước, phân phối sau” và chính sách lao động là một phần trong chiến lược kinh tế tổng thể quốc gia, chủ yếu nhằm đảm bảo thu nhập cơ bản cho người lao động và đáp ứng nguồn nhân lực cho phát triển công nghiệp. Năm 2007, tỷ lệ lao động trong khu vực nông nghiệp, lâm nghiệp và ngư nghiệp chiếm 7,3% (2007) trong khu vực chế tạo và khai khoáng chiếm 18,1%; khu vực 3 (vốn xã hội toàn bộ SOC và dịch vụ) chiếm 75%.

Cho đến đầu thập niên 1970, Hàn Quốc vẫn là một xã hội nông nghiệp. Tuy nhiên với sự tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, vào khoảng giữa thập niên 1970 (1974-1975) thị trường lao động Hàn Quốc cũng đã trải qua kỷ nguyên dư thừa nguồn cung lao động. Trong nửa sau của những năm 1970, thị trường lao động Hàn Quốc đó trải qua một loạt những biến động lớn. Hàn Quốc nổi lên như một quốc gia cú khả năng cạnh tranh trờn thị trường toàn cầu với cỏc ngành cụng nghiệp sử dụng nhiều lao động như dệt và giày dộp. Trong những năm 1970 và 1980, chớnh phủ tập trung vào nguồn cung ứng lao động và đào tạo nhằm đáp ứng nhu cầu phỏt triển kinh tế. Việc chỳ trọng tới nguồn lao động cú tay nghề và bổ sung cỏc dịch vụ tỡm kiếm việc làm cho cỏc cụng nhõn cú tay nghề thấp là những chính sách chính để giảm nhẹ thiếu hụt lao động gõy ra bởi quỏ trỡnh cụng nghiệp húa. Tuy nhiờn, từ nửa cuối những năm 1980, việc chỳ trọng vào phỏt triển số lượng gõy ra bất bỡnh đẳng trong cỏc tầng lớp và vựng miền đó trở nờn bất cập. Xung đột lao động gia tăng, các phong trào công đoàn phát triển mạnh mẽ, tiền công lao động tăng cao, các công nhân không muốn làm việc trong các lĩnh vực 3D (bẩn thỉu, nguy hiểm, khó khăn) như xây dựng và chế tạo. Vỡ vậy, việc chỳ trọng trong chính sách đó chuyển sang phỏt triển phỳc lợi và tăng cường tớnh bỡnh đẳng và điều này đó dẫn đến việc ra đời Đạo luật Lương tối thiểu (1986), Đạo luật Tuyển dụng cụng bằng (1987) và Đạo luật Xỳc tiến việc làm và tỏi hũa nhập nghề nghiệp cho người tàn tật (1990) cũng như các biện phỏp khỏc.

Đầu những năm 1990, nhằm giải quyết cú hệ thống cỏc vấn đề thất nghiệp do sự trỡ trệ trong kinh tế, chớnh phủ đó thụng qua một số bộ luật lớn bao gồm Đạo luật Bảo hiểm việc làm (1993), Đạo luật Chớnh sỏch tuyển dụng cơ bản (1995) và Đạo luật Xỳc tiến Đào tạo nghề (1997) đó tạo nờn nền tảng cho cỏc chớnh sỏch về lao động.

2. Những tác động chủ yếu của cuộc khủng hoảng 1997 đối với thị trường lao động Hàn Quốc

Có thể nói, cuộc khủng hoảng tài chính diễn ra vào cuối năm 1997 đã tác động không nhỏ đến nền kinh tế Hàn Quốc nói chung và thị trường lao động Hàn Quốc nói riêng. Nó làm cho nền kinh tế suy giảm nghiêm trọng và khiến hàng loạt các công ty và tổ chức tài chính phải ngừng hoạt động hoặc phá sản. Các ngân hàng và tổ chức tín dụng phải tăng cường các biện pháp an toàn tín dụng và vì vậy không thể tiếp tục cho vay, ngay cả đối với các công ty làm ăn tốt. Điều này khiến một số lượng lớn các công ty vừa và nhỏ rơi vào tình trạng khó khăn không thể tiếp tục duy trì hoạt động. Bên cạnh đó, các tập đoàn lớn (chaebols) cũng rơi vào tình trạng tương tự phải thanh toán bớt các khoản nợ để đảm bảo mức nợ an toàn và cũng không được vay mới, buộc họ phải áp dụng các biện pháp đối phó như sa thải nhân công, cắt giảm tiền công và điều chỉnh cơ cấu việc làm, các phong trào lao động (biểu tình, bãi công) tăng cao...

2.1. Tỷ lệ thất nghiệp gia tăng và cơ cấu việc làm thay đổi

Ở giai đoạn đầu của cuộc khủng hoảng, nhu cầu trong nước cần phải được kiểm soát và cần thu hút nhiều vốn nước ngoài nhằm bảo vệ cán cân dự trữ ngoại hối. Vì vậy, lãi suất đã được nâng lên 30% trong nửa đầu năm 1998 và các khoản vay ngân hàng đã bị cắt giảm. Các động thái này đã dẫn tới tình trạng phá sản hàng loạt, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ không có khả năng chi trả nợ lãi vay. Khu vực xây dựng và chế tạo đã mất đi khoảng 1 triệu việc làm vào năm 1998, chứng tỏ rằng các công ty đặc thù (có tỷ lệ nợ cao) ở các khu vực này đã phải chịu nhiều tác động hơn từ cuộc khủng hoảng tài chính. Đồng thời cũng xuất hiện một sự dịch chuyển việc làm từ khu vực chế tạo và xây dựng sang khu vực thương mại và dịch vụ.

Bảng 1: Thay đổi việc làm trong các ngành công nghiệp (1997-2001)

(Đơn vị:Nghìn lao động)

Nguồn: Tổng cục Thống kê Quốc gia Hàn Quốc, điều tra dân số kinh tế

Đối tượng lao động chịu tác động của cuộc khủng hoảng nhiều hơn cả là những lao động phổ thông (chưa qua đào tạo). Thợ thủ công giảm 620.000, lao động chân tay giảm 254.000, thu ngân giảm 154.000,... trong khi số lao động kỹ thuật và chuyên nghiệp mất việc làm không nhiều. Tỷ lệ mất việc làm nhiều nhất là ở nhóm lao động có trình độ học vấn thấp từ phổ thông trung học trở xuống (mất tới hơn 1 triệu việc làm), và ở nhóm lao động trẻ vì tuyển dụng mới rất ít trong năm 1998. Những thay đổi về việc làm kể từ sau năm 1999 chịu tác động bởi những thay đổi về cơ cấu trong thị trường lao động, các việc làm dài hạn (trên 1 năm) tiếp tục giảm đi trong khi các việc làm ngắn hạn (dưới 1 năm), tạm thời (dưới 1 tháng) tăng lên. Luật Tiêu chuẩn lao động ở Hàn Quốc ngăn cấm việc ký hợp đồng lao động có thời

hạn cố định quá một năm. Vì vậy, các lao động dài hạn thường được tuyển dụng dưới dạng một hợp đồng không có điều khoản thời hạn. Việc làm dài hạn giảm 694.000 trong giai đoạn 1997-1998. Việc làm tạm thời tăng 554.000 vào năm 1999. Các việc làm tại gia, tự do, tự trả lương cũng tăng lên đáng kể vào năm 1998. Mặc dù các việc làm loại này có giảm đi trong năm 1999 nhưng vẫn chiếm tỷ lệ lớn trong tổng việc làm so với năm 1997.

Theo các con số thống kê của Tổng cục Thống kê Hàn Quốc, tỷ lệ thất nghiệp đã tăng từ 2,5% năm 1997 lên 8,6% vào tháng 2/1999. Số người thất nghiệp tăng từ 0,5 triệu trước khủng hoảng lên 1,5 triệu vào năm 1998 và 1,8 triệu vào tháng 2/1999. Dân số phi hoạt động kinh tế tăng 5,5% (từ 13,13 triệu lên 13,85 triệu) trong khi dân số hoạt động kinh tế giảm 0,9% (từ 21,60 triệu xuống 21,39 triệu) trong giai đoạn 1997 - 1998. Thời gian thất nghiệp bình quân cũng trở nên dài hơn. Tỷ trọng thất nghiệp 6 tháng hay dài hơn đã tăng từ 7,8% trong quí I/1998 lên 31,2% trong quí I/1999 (OECD, 2000).

Bảng 2: Xu hướng thất nghiệp theo giới, giáo dục và tuổi

(Đơn vị: %)

Nguồn: Tổng cục Thống kê Hàn Quốc, hiện trạng việc làm năm 2000.

Bảng 3: Các xu hướng trong cơ cấu việc làm, theo hiện trạng việc làm

(Đơn vị: Nghìn người)

Nguồn: Tổng cục Thống kê Hàn Quốc, hiện trạng việc làm năm 2000.

Việc làm suy giảm dẫn tới sự suy giảm về tỷ trọng tiền công và tiền lương trong thu nhập quốc gia (từ 55% năm 1997 xuống 50,8% năm 1998) trong khi tỷ trọng lợi nhuận tăng từ 9,2% lên 9,4%, và tỷ trọng thu nhập tự trả tăng từ 33,3% lên 37,2%. Hơn nữa, sự suy giảm việc làm là không giống nhau giữa các khu vực và các nhóm lao động. Nhóm nghèo và gần nghèo chịu tác động nhiều hơn và nhóm lao động không kỹ năng ở khu vực thành thị là nhóm bị sa thải đầu tiên. Theo tính toán của Moon và các số liệu khác, tỷ lệ lao động nữ trong dân số phi hoạt động kinh tế là 80,6% trong thời gian 1 năm (từ 1997 đến 1998). Trong khi việc làm ở nhóm tiền công thấp như công nhân xây dựng giảm 21,3% thì việc làm ở nhóm lao động quản lý, hành chính, kỹ thuật và chuyên nghiệp lại tăng 1,3% ngay cả trong giai đoạn khủng hoảng 1997 - 1998.

Bảng 4: Các xu hướng trong tỷ lệ tham gia lực lượng lao động, theo giới và tuổi

(Đơn vị: %)

Nguồn: Tổng cục Thống kê Hàn Quốc, hiện trạng việc làm năm 2000.

Theo phân tích của Moon và các tính toán khác về con số thất nghiệp năm 1998 của Tổng cục Thống kê Hàn Quốc cho thấy có sự thay đổi trong cơ cấu thất nghiệp giai đoạn 1997-1998. Tỷ lệ lao động theo ngày bị thất nghiệp đã tăng từ 17,5% lên 28,9%, và tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm lao động có trình độ dưới trung học phổ thông đã tăng từ 21,3% lên 28%, và các lao động làm việc tại các doanh nghiệp nhỏ mới thành lập (có từ 9 công nhân trở xuống) chiếm 61% tổng số thất nghiệp năm 1998.

2.2. Tiền công giảm và bất bình đẳng gia tăng

Tác động của cuộc khủng hoảng tài chính đối với thị trường lao động Hàn Quốc còn được thể hiện ở sự suy giảm tiền công. Giai đoạn 1991-1996, tiền công danh nghĩa bình quân ở các công ty có từ 10 công nhân trở lên đã tăng gấp đôi, tính trung bình tăng 15,3%/năm. Trong cùng giai đoạn này, tỷ lệ lạm phát hàng năm tăng 7,2%, tiền công thực tế tăng 6,1% bình quân năm và năm 1996 tăng 36% so với năm 1991. Mức tăng tiền công này đã đột ngột dừng lại vào năm 1998 khi mà mức tăng tiền công danh nghĩa giảm 2,5% so với năm trước.

Sự phục hồi của tiền công danh nghĩa năm 1999 là hình ảnh phản chiếu những gì đã xảy ra vào năm 1998. Những khu vực có mức tiền công suy giảm mạnh nhất vào năm 1998 đã phục hồi nhanh nhất vào năm 1999. Tương tự như vậy trong cơ cấu tiền công, tiền công danh nghĩa đã giảm ở hầu hết    trong giai đoạn 1997-1998 và nó đã tăng trở lại ở hầu hết các công ty này vào năm 1999. Mức tăng tiền công bình quân năm 1999 đạt 12,1%. Chênh lệch thu nhập giữa lao động nam và nữ là không đáng kể thậm chí có xu hướng thu hẹp do sự gia tăng của lực lượng lao động nữ có trình độ cao vào thị trường lao động, và lực lượng lao động nữ trình độ thấp giảm đi. Tiền công và việc làm cũng bị suy giảm nhiều hơn ở nhóm lao động trẻ (20-29 tuổi) so với nhóm lao động trung niên (40-54 tuổi).

Lãi suất tăng mạnh vào giai đoạn đầu của cuộc khủng hoảng đã làm gia tăng bất bình đẳng về thu nhập. Hệ số Gini về thu nhập đã từng suy giảm vào thập niên 1980, cho thấy sự thu hẹp khoảng cách trong phân phối thu nhập, tuy nhiên hệ số này đã tăng dần trở lại kể từ giữa thập niên 1990 và tăng vọt vào giai đoạn 1997-1998. Mặc dù nền kinh tế đã bắt đầu phục hồi vào năm 1999 nhưng khoảng cách trong phân phối thu nhập vẫn không thu hẹp so với năm 1998, cho thấy rằng tác động của cuộc khủng hoảng là lâu dài chứ không phải nhất thời. Việc làm ở nhóm lao động có thu nhập thấp giảm đi trong khi việc làm ở nhóm lao động có kỹ năng cao tăng lên cũng dẫn tới sự mất cân đối trong phân phối thu nhập, bởi thu nhập sẽ tập trung vào nhóm lao động có kỹ năng cao, và giảm đi ở nhóm có kỹ năng thấp.

Bảng 5: Các xu hướng trong phân phối thu nhập

(Đơn vị: %)

Nguồn: OECD (2000, p.123)

3. Các biện pháp cải cách chủ yếu của chính phủ Hàn Quốc đối với thị trường lao động sau khủng hoảng

3.1. Cạnh tranh thông qua hợp tác

Tăng cường tính mềm dẻo của thị trường lao động là hết sức cần thiết để giải quyết vấn đề thất nghiệp và phục hồi nền kinh tế Hàn Quốc trong giai đoạn này. Khi mà thị trường lao động trở nên mềm dẻo hơn thì các công ty sẽ lấy lại được sức cạnh tranh trên thị trường và đầu tư nước ngoài sẽ tăng lên, giúp nhanh chóng khôi phục nền kinh tế và tạo thêm nhiều việc làm.

Chính sách lao động là một trong những vấn đề quan trọng bậc nhất đối với người Hàn Quốc, vì vậy muốn các biện pháp cải cách được thực hiện thành công cần phải có sự đồng thuận giữa người lao động, doanh nghiệp và chính phủ. Việc hướng tới sự đồng thuận này là một bước tiến đáng kể từ chính sách của các nhà cầm quyền trước đây trong việc giải quyết xung đột giữa giới chủ và lao động, theo đó mục tiêu tăng trưởng kinh tế được đặt lên hàng đầu. Như chúng ta đã chứng kiến những cuộc đình công trên toàn quốc trước đây, các chính sách thiên lệch và lỗi thời này đã gây ra những tác động tiêu cực rất nguy hiểm.

Nhận ra được sự kém hiệu quả của các chính sách này, “Chính phủ của dân” đã thành lập nên một Uỷ ban Ba bên vào tháng 1/1998 với đại diện là người lao động, doanh nghiệp và chính phủ. Với những thoả ước đạt được trên tất cả các mặt, Uỷ ban này đã điều khiển để đạt được một sự đồng thuận rất sớm vào ngày 6/2/1998. Kể từ đó, các thoả ước này được coi như một khuôn khổ pháp lý cơ sở cho những cải cách về thị trường lao động tiếp theo.

Thoả ước ba bên hướng tới sự đồng thuận giữa các bên trên tất cả các khu vực của cải cách kinh tế chứ không chỉ riêng đối với khu vực lao động. Đây cũng là một sự kiện lịch sử làm nền tảng cho việc tái thiết nền kinh tế Hàn Quốc. Về mặt đối nội, thoả ước này góp phần làm giảm những xung đột và mâu thuẫn xã hội, tạo ra một sự đồng thuận cần thiết cho cải cách cơ cấu và chia sẻ khó khăn. Về mặt đối ngoại, thoả ước này đóng vai trò quan trọng trong việc khôi phục niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài và các công ty trong nền kinh tế Hàn Quốc, đồng thời cũng thể hiện khả năng và mong muốn vượt qua khủng hoảng kinh tế của người Hàn Quốc. Sự tồn tại của thoả ước này không loại bỏ nhu cầu về một mạng lưới an sinh xã hội để ứng phó với những tác động của thất nghiệp, những tác động không mong đợi khi thực hiện cải cách thị trường lao động. Tuy nhiên chính phủ Hàn Quốc cũng đã có những hành động tích cực nhằm hỗ trợ người thất nghiệp tìm việc làm mới, bao gồm cả các chương trình tạo thêm việc làm mới.

3.2. Từ nghề nghiệp suốt đời tiến tới khả năng có việc làm suốt đời

Một thị trường lao động cứng nhắc có nghĩa là không cho phép tiền lương giảm xuống khi năng suất giảm, hay người lao động bị sa thải khi nền kinh tế suy giảm, sự phá sản của một công ty nào đó có thể làm cho tất cả nhân viên của nó bị mất việc làm. Trái lại, đối với một thị trường lao động mềm dẻo, thất nghiệp cao tại các khu vực phi cạnh tranh không làm nguy hại đến hiệu quả của toàn bộ nền kinh tế nói chung, vì nó cho phép tạo ra những việc làm mới ở các khu vực khác của nền kinh tế. Với việc tiếp tục tạo việc làm thì ý tưởng an toàn nghề nghiệp đã không còn xác đáng. Ở Hàn Quốc, sự tập trung phải chuyển từ an toàn nghề nghiệp tĩnh (gắn bó suốt đời với một công ty) sang an toàn nghề nghiệp động nơi mà việc làm vẫn được đảm bảo ngay cả khi nghề nghiệp có thể thay đổi. Để hệ thống này vận hành, các công nhân cần phát triển các kỹ năng suốt đời và chính phủ phải tổ chức một hệ thống đào tạo nghề hiệu quả nhằm giúp các công nhân nâng cao khả năng việc làm của họ.